Sprawozdanie z seminarium online - Wsparcie dzieci i młodzieży w trudnych sytuacjach życiowych: zapobieganie przemocy i rozwiązywanie konfliktów drogą mediacji

 

Informacje wstępne 

Biblioteka Pedagogiczna im. gen. bryg. prof. Elżbiety Zawackiej w Toruniu zorganizowała seminarium online pt. Wsparcie dzieci i młodzieży w trudnych sytuacjach życiowych. Zapobieganie przemocy i rozwiązywanie konfliktów drogą mediacji. Wydarzenie odbyło się 19 listopada 2025 r. na platformie Microsoft Teams. 

Tematyka seminarium wpisała się w aktualne kierunki polityki oświatowej państwa na rok szkolny 2025/2026, pkt 4. Profilaktyka przemocy rówieśniczej, zdrowie psychiczne dzieci i młodzieży, wsparcie w kryzysach psychicznych. 

Przebieg seminarium 

Seminarium rozpoczął dyrektor biblioteki Marcin Żynda, który przywitał uczestników wydarzenia oraz prelegentów. Zaprezentował program seminarium oraz zapowiedział osoby występujące: Martę Skierkowską, wiceprezeskę Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę, Katarzynę Stalkowską, konsultantkę ds. wspomagania szkół w Kujawsko-Pomorskim Centrum Edukacji Nauczycieli w Toruniu, Urszulę Kubicką-Kraszyńską, specjalistkę w zakresie standardów ochrony dzieci z Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę.  

Wystąpienie pt. Jak dorośli mogą chronić dzieci przed wykorzystywaniem seksualnym? GADKI – program wzmacniania bezpieczeństwa dzieci – Marta Skierkowska (wiceprezeska Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę). 

Prelegentka na początku swojego wystąpienia przedstawiła aktualne dane dotyczące skali krzywdzenia dzieci w Polsce oraz omówiła założenia programu profilaktycznego GADKI – proste rozmowy na ważne tematy. 

Badania przeprowadzone przez FDDS pokazują, że zjawisko przemocy wobec najmłodszych ma charakter powszechny: 79% dzieci i nastolatków doświadczyło w swoim życiu co najmniej jednej formy przemocy lub zaniedbania. Najczęściej zgłaszane są: przemoc rówieśnicza (66%), przemoc ze strony bliskich dorosłych (32%), a także różne formy zaniedbania i wykorzystywania seksualnego.  

W dalszej części wystąpienia Marta Skierkowska omówiła działania profilaktyczne, które mogą podejmować dorośli – zarówno rodzice, jak i profesjonaliści pracujący z dziećmi. Doskonałym narzędziem, które może wesprzeć działania zapobiegające przemocy jest przygotowany przez Fundację program GADKI, oparty na pięciu zasadach bezpieczeństwa: 

• G – Gdy mówisz „nie”, to znaczy „nie”, 
• A – Alarmuj, gdy potrzebujesz pomocy, 
• D – Dobrze zrobisz, mówiąc o tajemnicach, które Cię niepokoją, 
• K – Koniecznie pamiętaj, że Twoje ciało należy do Ciebie, 
• I – Intymne części ciała są szczególnie chronione. 

Powyższy zestaw zasad pomaga opiekunom w rozmowach z dziećmi na temat ich bezpieczeństwa i trudnych sytuacji, których mogą doświadczyć w kontaktach z innymi osobami. Program obejmuje krótkie animacje edukacyjne dla dzieci w wieku 4–12 lat oraz gotowe, bardzo praktyczne scenariusze zajęć i materiały do pracy.  

Prelegentka podkreśliła, że skuteczna profilaktyka zaczyna się od codziennych relacji: dziecko, które nie ma prawa odmówić w domu, nie będzie potrafiło odmówić również poza nim. Dlatego tak ważne jest uczenie stawiania granic, wspieranie samodzielności oraz rozmowy o emocjach i bezpieczeństwie. Na zakończenie przedstawiła założenia kampanii Dzieciństwo bez przemocy, której finał podsumowano jako ważny krok w budowaniu społecznej świadomości i wspólnej odpowiedzialności za bezpieczeństwo najmłodszych. 

Wystąpienie pt. Mediacje szkolne jako skuteczne narzędzie przeciwdziałania przemocy rówieśniczej – Katarzyna Stalkowska (konsultantka ds. wspomagania szkół w Kujawsko-Pomorskim Centrum Edukacji Nauczycieli w Toruniu). 

Drugie wystąpienie poświęcone było mediacjom jako skutecznej metodzie przeciwdziałania eskalacji konfliktów i ograniczania przemocy rówieśniczej. Prelegentka przedstawiła kluczowe pojęcia związane z konfliktem oraz praktyczne aspekty wprowadzania mediacji do pracy szkoły. Podkreśliła, że konflikt jest naturalną sytuacją, w której dwie zależne od siebie strony dostrzegają sprzeczne potrzeby lub cele i podejmują działania, by zmienić sytuację. Zaznaczyła, że konflikt różni się zasadniczo od przemocy – konflikt można rozwiązać, natomiast przemoc należy zatrzymać. Mediacje, w tym mediacje rówieśnicze, mają ogromny potencjał, by zatrzymać eskalację konfliktu, zanim przerodzi się on w zachowania przemocowe. 

Prelegentka przedstawiła także ćwiczenia wykorzystywane w pracy mediacyjnej, takie jak metoda W cudzych butach, pozwalająca uczestnikom spojrzeć na sytuację z perspektywy drugiej strony, czy analiza motywów poprzez technikę 5 razy dlaczego. Zwróciła uwagę na trudności wynikające z tradycyjnego szkolnego podejścia, które często sprowadza się do wskazania winnego i niewinnego. Mediacja tymczasem opiera się na dialogu i wspólnym poszukiwaniu rozwiązania.  

Katarzyna Stalkowska omówiła również mediację jako narzędzie sprawiedliwości naprawczej, wspierającej odbudowę relacji, zrozumienie perspektywy drugiej osoby, poczucie odpowiedzialności oraz naprawienie szkody. Wskazała zasady mediacji oraz kompetencje i obowiązki mediatora, podkreślając znaczenie empatii, umiejętności komunikacyjnych i elastyczności. 

W podsumowaniu zaprezentowano przykładowe sytuacje konfliktowe, które mogą zostać rozwiązane za pomocą mediacji, m.in. plotkowanie, wywyższanie się, rywalizacja szkolna, drwiny czy napięcia związane z różnicami materialnymi. Wystąpienie zakończyło krótkie nawiązanie do idei Porozumienia bez Przemocy Marshalla Rosenberga (NVC). 

Wystąpienie pt. Dziecko pod kloszem czy pod parasolem? Czy standardy ochrony małoletnich realnie przeciwdziałają przemocy wobec dzieci? – Urszula Kubicka-Kraszyńska (Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę). 

Ostatnie wystąpienie seminarium przygotowała Urszula Kubicka-Kraszyńska, która rozpoczęła od krótkiego przedstawienia działalności Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę oraz przytoczenia kluczowych danych dotyczących skali przemocy wobec dzieci w Polsce. Omówiła koncepcję ACE’s (Adverse Childhood Experiences) – negatywnych doświadczeń z dzieciństwa, takich jak przemoc fizyczna, emocjonalna, seksualna, zaniedbanie, bycie świadkiem przemocy domowej, przemoc rówieśnicza czy rozstanie rodziców. Wskazała na ich długofalowe konsekwencje: osoby, które doświadczyły co najmniej dwóch takich zdarzeń, znacznie częściej zmagają się w dorosłości z uzależnieniami, chorobami somatycznymi oraz zaburzeniami lękowymi i depresją.  

Prelegentka w wystąpieniu omówiła także czynniki zwiększające ryzyko krzywdzenia dzieci w instytucjach: przekonanie „nas to nie dotyczy”, niewystarczającą wiedzę kadry, bagatelizowanie sygnałów od dzieci, obawy przed zgłaszaniem, rozproszenie odpowiedzialności czy brak jasnych zasad tzw. bezpiecznych relacji między dorosłymi a dziećmi. Wiele sytuacji pozostaje niezauważonych lub nie jest właściwie obsłużonych, co prowadzi do powtarzalności przypadków przemocy. 

Nawiązując do metafory klosza i parasola, prelegentka podkreśliła, że rolą dorosłych nie jest nadmierne izolowanie dzieci, lecz wyposażanie ich oraz instytucji w narzędzia adekwatne do ich wieku i potrzeb. Taką rolę pełnią Standardy Ochrony Małoletnich (SOM), stanowiące systemowe rozwiązanie obejmujące: 

• profilaktykę – ograniczanie zachowań przemocowych ze strony dorosłych i rówieśników, 
• identyfikację – wiedzę o tym, czym jest przemoc i jak ją rozpoznać, 
• interwencję – jasne działania zapewniające bezpieczeństwo dziecka, 
• współodpowiedzialność instytucji – mechanizmy współpracy i wsparcia. 

Urszula Kubicka-Kraszyńska omówiła obowiązki wynikające z nowelizacji ustawy o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym i ochronie małoletnich, w tym weryfikację osób pracujących z dziećmi oraz obowiązek wprowadzania standardów ochrony małoletnich w instytucjach. Zaprezentowała także zasady bezpiecznych relacji oraz procedury interwencji. 

Podsumowanie seminarium 

Na zakończenie dyrektor Marcin Żynda podziękował prelegentkom za bardzo interesujące, merytoryczne wystąpienia, które ukazały złożoność wyzwań, z jakimi mierzą się dziś rodzice, nauczyciele, pedagodzy i pracownicy instytucji pracujących z dziećmi. Dzięki zaprezentowanym wystąpieniom możemy bardziej świadomie zwracać uwagę na sygnały, które mogą rozwinąć się w zachowania zagrażające bezpieczeństwu najmłodszych.